111 lat temu dzielnica Mokre została włączona do Torunia

Dziś Mokre obchodzi 111. rocznicę ponownego włączenia do Torunia (fot. wikipedia)

Pomimo tego, że w kalendarzu gregoriańskim przeżywamy dziś wdzięczny dzień zwany “Prima Aprilis” w historii Torunia, dokładnie 111 lat temu, doszło do ważnego wydarzenia. 1 kwietnia 1906 roku do naszego miasta została przyłączona dzielnica Mokre, zlokalizowana w północno-wschodniej części Grodu Kopernika

Z pewnością wielu z nas pozytywnie kojarzy tę dzielnicę. Wielokrotnie podróżowaliśmy samochodami przez ul. Grudziądzką, będącą “bramą wjazdową” do samego serca dzielnicy. Jeździliśmy autobusami na Dworzec Wschodni, który jest elementem kończącym granice dzielnicy na wschodzie. Wielu z Was, szczególnie studenci Wydziału Politologii i Studiów Międzynarodowych, kojarzy ul. Świętopełka, będącą punktem strategicznym dla każdego, kto udaje się tam na zajęcia. Ujmując krótko, Mokre to jedno z najważniejszych rejonów Torunia. A jaka jest zaś jego historia?

Najstarszy byt człowieka na tych ziemiach sięga okresu mezolitu, a więc 8000-4500 r. p.n.e., jednakże odwołując się do trochę bliższej historii, warto wspomnieć 1258 rok. Z tego czasu wypłynęło pierwsze źródło informacji na temat Mokrego, którego powierzchnie w większości zajmował las mieszany. Miasto Toruń otrzymało wtedy od biskupa włocławskiego Wolimira las “Mokry” będącym wieczystą dzierżawą za opłatę rocznego czynszu. Stąd też wzięła się etymologia nazwy dzielnicy, która także cechowała się podmokłym gruntem, a pola uprawne otaczała wykopana przez Krzyżaków Struga Toruńska, która istnieje do dziś.

Wieś składała się wtedy z dwóch części – Małego Mokrego, ciągnącego się wzdłuż dzisiejszej ulicy Grudziądzkiej oraz Dużego (Wielkiego) Mokrego, znajdującego się w okolicach dzisiejszej ulicy Kościuszki i Bażyńskich. Ten podział utrzymywał się aż do XIX wieku za sprawą naturalnego cieku wodnego, nazywanego Małą Strugą. Według źródeł, rozpoczynał się od dzisiejszej ulicy Wielki Rów, aż do Bażyńskich i został zasypany dopiero w latach 70. zeszłego wieku. Mokre było własnością Torunia do 1793 roku. Wówczas doszło do drugiego rozbioru Rzeczypospolitej, a wieś została przyłączona do Królestwa Prus.

Ziemie obecnej dzielnicy Torunia były świadkiem istotnych wojen w historii Europy. Podczas wojny trzynastoletniej, w tych okolicach doszło do oblężenia krzyżackiego, wskutek czego wieś została spalona. Podobnych zdarzeń Mokre doświadczyło podczas wojen ze Szwedami w XVII wieku. Zagładą był jednak 1813 rok, gdy Mokre było jednym z punktów strategicznych podczas wojny napoleońsko-rosyjskiej. Wieś musiała zostać spalona, aby przygotować miejsce na obronę twierdzy. Od 1815 roku aktualna dzielnica, obchodząca dziś swój jubileusz, była odbudowywana.

W rejonie zasiedlali się robotnicy, przez co od połowy XIX wieku zaczął się tutaj rozwijać przemysł. Najstarszą fabryką był zakład budowy maszyn rolniczych i odlewni żeliwa, powstały w 1856 roku, a następnie rozbudowany w 1863, znajdujący się do dziś przy ulicy Lelewela. Była to spółka dwóch przedsiębiorców – Augusta Borna i Ernesta Schuetze. Liczebność ludności od tamtego momentu do 1895 roku wzrosła aż dziesięciokrotnie. Wieś Mokre, będąca cały czas pod zaborem pruskim, została 1 kwietnia 1906 roku włączona ponownie do Torunia. Mokre liczyło wtedy ponad 12 tys. mieszkańców. W XX wieku dzielnica była bardzo zaniedbana. Jak podają źródła, wynikało to z początkowych nieodpowiednich i chaotycznych planów rozwoju Mokrego. Na Dębowej Górze czy na Kozackich Górach, powstawały szałasy oraz slumsy, gdzie bezrobotni i bezdomni próbowali “łączyć koniec z końcem” i przeżyć.

W czasie II wojny światowej na terenie Mokrego hitlerowcy urządzili obóz przesiedleńczy dla Polaków z Pomorza, przez który przeszło ponad 15 tys. osób, z czego jedna trzecia zmarła z powodu chorób i głodu. Siedzibą obozu była dawna Fabryka Smalcu i Rafinerii Olejów Jadalnych, którą wówczas nazywano “szmalcówką”. Dziś w tym miejscu można znaleźć fragment zachowanego muru z tabliczką pamiątkową. Jak dobrze przyjrzymy się ulicy Grudziądzkiej, to dopiero wtedy zdamy sobie sprawę, jak to miejsce tętni historią. Wystarczy dostrzec domki z “pruskiego muru” znajdujące się także niedaleko Podgórnej. Wracając jeszcze na chwilę na wschodnią granice. Z pewnością znacie Centrum Nowoczesności “Młyn Wiedzy”. Jego ceglana elewacja jest pozostałością po dawnym młynie zbożowym Richtera, który rozpoczął produkcję od 1887 roku. “Młyn Wiedzy” oraz Dworzec Wschodni są obecnie wyznacznikami wschodniej granicy, dzielącej Mokre i Rubinkowo.

Dziś na Mokrym znajdują się przyjazne i spokojne osiedla z wieloma miejscami świadczącymi o historii tego miejsca. Przez dzielnicę przejeżdża dużo istotnych dla komunikacji miejskiej autobusów i tramwajów. Lokalizacja pozwala mieszkańcom tego rejonu nawet pieszo, w ciągu krótkiego czasu, przejść się na starówkę, Kaszownik, Dworzec Wschodni czy na pobliskie usługi i gastronomię, znajdujące się na północy niedaleko Katarzynki i Koniuch.