fbpx
Ciekawostki

Tumult toruński – wydarzenie, które wstrząsnęło Europą

Egzekucja protestantów w Toruniu (fot. Wikipedia)
Tumult toruński – wydarzenie, które wstrząsnęło Europą
Mateusz Bąk
REAKCJE

W miniony weekend minęły 292 lata od tragicznego w skutkach krwawego sądu toruńskiego, który przeszedł do historii pod nazwą tumult toruński. Wydarzenie poruszyło nie tylko całą Polskę, ale również inne kraje, wywołało w Europie silne wzburzenie i poważny kryzys dyplomatyczny

Wiek XVI dla mieszkańców Torunia to czas ożywienia gospodarczego, wzrostu majątków czy rozwoju życia kulturowego i umysłowego. Całkiem odmienny los przyniosło następne stulecie. Polska przez dziesiątki lat toczyła wojny, a ich skutki dotknęły także Toruń. Miasto trzykrotnie musiało bronić się przed oblężeniem szwedzkim i choć w roku 1629 udało się odeprzeć atak, w latach 1655-1658 oraz 1703-1709 Toruń pozostawał pod okupacją Szwedów. Z czasem miasto odzyskało wolność, lecz jego pozycja ekonomiczna i polityczna była mocno nadszarpnięta, a dodatkowym problemem były narastające spory pomiędzy mieszkającymi w Toruniu protestantami i katolikami. Tragiczny tego finał miał miejsce 16-17 lipca 1724 roku

Od bójki studentów do krwawego szturmu 

Zamieszki zaczęły się całkiem niewinnie. W trakcie katolickiej procesji ku czci Matki Boskiej Szkaplerznej, odbywającej się na cmentarzu przy protestanckim wtedy Kościele św. Jakuba, uczeń luterańskiego Gimnazjum Akademickiego nie zdjął czapki przez obrazem Matki Boskiej, a także nie klęknął przed Najświętszym Sakramentem. Jeden z uczniów katolickiego Kolegium Jezuickiego – Stanisław Lisiecki zrzucił mu nakrycie głowy, po czym ktoś inny uderzył go. W ten sposób doszło do bójki pomiędzy uczniami luterańskiego Gimnazjum i słuchaczami katolickiego Kolegium Jezuickiego. Władze miasta uwięzili Lisieckiego. W odwecie jego koledzy pojmali studenta Gimnazjum Akademickiego. Konflikt – przy bierności władz miejskich – doprowadził do szturmu protestantów na katolickie Kolegium, zdemolowania wnętrza oraz zniszczenia przedmiotów kultu religijnego. Protestanci przy okazji sprofanowali miejscową kaplicę, a wyniesione figury i księgi spalono na ulicy.

Reakcja króla

Toruń wówczas posiadał szerokie uprawnienia samorządowe i przywilej wolności wyznania. Pamiętajmy także, że kwestię tolerancji religijnej potwierdzał podpisany w 1573 roku akt konfederacji warszawskiej. Czasy jednak bardzo się zmieniły. Przez wojny z protestancką Szwecją, prawosławną Rosją i muzułmańską Turcją coraz częściej pojawiał się sprzeciw wobec odmiennych zapatrywań religijnych. Samodzielna polityka Torunia od dawna drażniły polskiego króla Augusta II Sasa, polską szlachtę katolicką (zwłaszcza chełmińską i kujawską) oraz fanatyczne ugrupowania katolickie w ówcześnie nietolerancyjnej religijnie Rzeczypospolitej szlacheckiej. Król podjął decyzję o ingerencji i ukaraniu protestanckiego Torunia.

August II chciał przede wszystkim umocnić swoją pozycję wśród katolickiej szlachty. Pamiętajmy, że bój o tron Rzeczypospolitej toczył z popieranym przez Szwedów Stanisławem Leszczyńskim. Konflikt doprowadził do III wojny północnej, która przyniosła straszliwe zniszczenia, potęgowane przez epidemie. Mając na uwadze możliwość pozyskania sobie wielu głosów szlachty katolickiej, postanowił wykorzystać to zdarzenie i ukarać winnych luteran.

Dzięki wpływowym Jezuitom informacja o wydarzeniach w Toruniu rozniosła się po całej Polsce bardzo szybko. Sprawa trafiła do sądu asesorskiego, który w sierpniu powołał komisję do przeprowadzenia śledztwa. W Warszawie na sejmie w październiku sprawa toruńska stała się niemal głównym tematem wystąpień posłów. W końcu ustalono winnych zajść – samych luteran. Na mocy wyroku sądu asesorskiego 10 oskarżonych skazano na śmierć, a 40 na karę więzienia. 7. grudnia 1734 roku ścięto ówczesnego burmistrza Torunia – Johana Gottfrieda Rösnera. Miejsce w Radzie Miasta zajęli katolicy. Ponadto usunięto luterańskie Gimnazjum Akademickie, a najważniejszy w Toruniu protestancki kościół Mariacki przekazano katolikom.

Kat obcinający dłonie skazanym innowiercom za udział w tumulcie toruńskim. Krwawy sąd toruński – tak właśnie zatytułował ten rysunek z 1880 r. niemiecki malarz Ludwig Burger

Na drodze ku rozpadowi państwa  

Wydarzenia odbiły się szerokim echem poza granicami kraju, a w szczególności w państwach niekatolickich i nieprzychylnych Rzeczypospolitej takich, jak Rosja, Prusy, a nawet Wielka Brytania. Toruński tumult wywołał gwałtowną reakcję i dał władcom sąsiednich państw pretekst do mieszania się w wewnętrzne sprawy Rzeczpospolitej. Do ingerującej w polską politykę Rosji dołączyły wkrótce Prusy i Austria. Polacy zapłacili za to najwyższą cenę…

Ciekawostki
Mateusz Bąk
@bak_mateusz

Redaktor działu sport, news i kultura. Ukryty w cieniu potrafi nadzwyczaj niespodziewanie zaatakować i przedstawia najszybszy tekst w mieście. Zajmuje się głównie koszykówką i siatkówką, nie stroni również od wnikliwych reportaży i historycznych ciekawostek

Więcej w dziale Ciekawostki

07 - MEIDPLEX - Mediplex

Rola tworzyw sztucznych we współczesnym przemyśle – o czym musisz pamiętać?

Redakcja ChilliTorun.pl19 września 2023
20230711071750_gecdb9b71b26d060dcba0846e29a35bc7722d33ca814f3285c68f7a8ce93214f732e3c2764de4ac2710a6042e899eb6942c92a4b5c5b2d4c7e10728ac27d8f6bd_640.jpg

Pompa głębinowa do studni — co musisz wiedzieć?

Redakcja ChilliTorun.pl13 lipca 2023
pexels-fabiano-rodrigues-2290328

Rewolucja technologiczna w stolicy kujawsko-pomorskiego – Cięcie wodą w Toruniu

Redakcja ChilliTorun.pl30 czerwca 2023
03 - lotari.pl - Lotari ZEW

Tapeta szkolna – czyli jak efektywnie ozdobić sale i wpłynąć na rozwój uczniów

Redakcja ChilliTorun.pl9 listopada 2022
20220506083717_gd3012361bc8832c999b55ff1e0ecc170331d5ab5bf94d6295cba926e6c700a28f59fb04f758732cbbcda92618024d3d25a8ac7ec07d625a20d3c3a605087687a_640.jpg

Jak trwale oznaczać maszyny i urządzenia?

Redakcja ChilliTorun.pl17 maja 2022
główne_halatargowa

Stoiska na targi i stoiska wystawiennicze

Redakcja ChilliTorun.pl9 lutego 2022
office-594132_1280

Długopisy firmowe – jak zaprojektować?

Redakcja ChilliTorun.pl9 grudnia 2021
04 - restoquality - URL piec ZEWN

Do wykorzystania pełni możliwości pieców konwekcyjno-parowych potrzeba odpowiednich akcesoriów

Redakcja ChilliTorun.pl10 września 2021
construction-worker-569126_1280

Młyny bębnowe – urządzenie do mielenia materiałów twardych

Redakcja ChilliTorun.pl1 września 2021